Copyright voor creatives
IFORI over auteursrecht, licenties & AI
Wat zijn auteursrechten? Waar moet je als fotograaf, illustrator of andere creatieve freelancer op letten? En verandert er ietsaan jouw auteursrechten als je AI-tools gebruikt? Bernard Gravez, juridisch adviseur en oprichter van IFORI, beantwoordt jouw FAQ’s over auteursrechten.
Wat is copyright?
“Copyright wil eigenlijk zeggen dat jouw werk beschermd wordt. Het uitgangspunt van de Belgische auteurswet is dat de individuele auteur beschermd moet worden tegen grote ondernemingen. Niemand mag dus jouw werk gebruiken zonder jouw toestemming (tenzij het gebruik onder een uitzondering valt.) Je moet daar eigenlijk geen actie voor ondernemen. Van zodra je iets origineels maakt als fotograaf, illustrator, copywriter … wordt jouw creatie automatisch beschermd door dat auteursrecht.”
“Heb je een vennootschap? Dan heb je eerst nog wat huiswerk om ervoor te zorgen dat je firma de auteursrechten heeft en dus ook correct kan overdragen aan je opdrachtgever. Hetzelfde geldt als je werkt met onderaannemers. Heb je niets op papier geregeld? Dan blijven de auteursrechten bij je onderaannemer.”
“Wij geven onder andere juridisch advies in het auteurs- en kunstrecht. We proberen zoveel mogelijk preventief te werken. Daarom is een intakegesprek gratis. Van daaruit lijsten we een aantal prioriteiten op, gekoppeld aan een budget. Dat kan een starterspakket zijn van bijvoorbeeld 10 of 20 uur. Zo kunnen we creatives efficiënt en budgetvriendelijk ontzorgen.”
- verkoopsvoorwaarden
- contracten
- advies bij misbruik
- aandeelhoudersovereenkomst
- beschikbaarheidsonderzoek
- opleidingen voor reclame- of communicatiebureaus
- …
Hoe kan ik onderhandelen over mijn auteursrechten?
“Het gaat bij auteursrecht vaak over de prijs. Maar nog veel belangrijker zijn de garanties die je ondertekent in het contract. Denk aan de garantie dat je werk origineel is, dat het geen inbreuk pleegt op de rechten van derden of dat je de opdrachtgever zal vrijwaren en verdedigen bij aanspraken van derden. Ik merk dat veel creatieven zich niet bewust zijn van de garanties die ze ondertekenen.”
“Zo staat er in de meeste contracten of wedstrijdreglementen dat de auteursrechten, ook al wordt bijvoorbeeld jouw ontwerp niet gekozen, toch overgedragen worden en dat je dat ontwerp nooit meer kan voorstellen aan een andere potentiële klant. Of neem nu de garantie dat het ontworpen logo geen inbreuk pleegt op merkenrechten van derden. Dat zou ik nooit durven ondertekenen zonder een beschikbaarheidsonderzoek door te kunnen rekenen.”
“Weet dus wat je afspreekt met je opdrachtgever, waar je je handtekening onder zet en wat de gevolgen kunnen zijn. Het is niet omdat het niks kost, dat het niks kan kosten.”
TESTIMONIAL 1:
“Spacemakers is een visueel collectief dat video-installaties maakt. Dat begon als bovenlokaal project van een jeugdhuis. Om te professionaliseren zijn we op zoek gegaan naar ondersteuning. Want wij zijn 3 vrienden en we wilden goede afspraken maken. IFORI zorgde voor een aandeelhoudersovereenkomst, onze algemene voorwaarden, merkbescherming ... Eigenlijk alle legal documenten die je als creatief bedrijf best in orde maakt. Dat was voor ons belangrijk. Nu is onderling alles correct geregeld én kunnen we auteursrechten factureren zonder dat de klant daar veel moeite voor moet doen.” — co-founder Willem Deschryver
Wat kan ik doen als mijn ontwerp, foto of creatie zonder toestemming wordt gebruikt?
“Kijk eerst het contract na, want misschien heb je wel onbewust toestemming gegeven. Maar als blijkt dat je die effectief nooit gaf, dan heb je alle recht om daar tegen op te treden en een vergoeding te eisen. De realiteit is wel dat de meeste freelancers geen budget hebben voor een rechtszaak. Het beste wat je kan doen is een correcte ingebrekestelling sturen waarin je eist dat het gebruik onmiddellijk wordt stopgezet en een schadevergoeding noemt van een bepaald bedrag voor het onrechtmatig gebruik ervan.”
“Bij IFORI kijken we altijd naar de economie van het dossier. Wat is de kans dat je gelijk krijgt en over welke vergoeding spreken we? We vinden het onze plicht om die afweging te maken en daarin te adviseren. Gelukkig kunnen we 90% van de gevallen buiten de rechtzaal houden.”
TESTIMONIAL 2:
“All About Things is een artistiek bureau dat artistieke projecten realiseert in de openbare ruimte: muurschilderingen, installaties, sculpturen … Een van onze kunstenaars had ontdekt dat zijn werk zonder toestemming werd afgebeeld op een pizzadoos. Artiesten hebben niet altijd de goesting om daar energie in te steken. Daarom doen wij dat in hun plaats. Auteursrecht raakt echt aan de identiteit van een artiest. IFORI begrijpt dat en zorgt ervoor dat dit gerespecteerd wordt. Ze gaven ons juridisch advies en hielpen om de schadevergoeding te becijferen. De kunstenaar kreeg uiteindelijk erkenning en werd vergoed. En dat zonder rechtszaken, puur door juridisch onderbouwde brieven. De conflictsituatie is zelfs geëindigd op een positieve noot, met een langdurige samenwerking tussen de artiest en het bedrijf.” — founder Thierry Dubois
Ik gebruik AI. Verandert dat iets aan mijn auteursrechten?
“AI is heel vaak een zege. Maar maak voor elke applicatie of tool die je gebruikt de oefening en lees de gebruiksvoorwaarden. Welke rechten heeft die applicatie op de creaties die ik input? En welke rechten heb ik op de output? Je kan geen auteursrechten overdragen die je niet hebt. Je kan met een AI-tool ook niet onderhandelen over afspraken of garanties op het gebruik van een logo. Dat kan wel met een creative die achter zijn tekentafel kruipt. Ons ethisch advies aan creatives is om mee te geven wanneer iets mede gecreëerd is door AI. Vanaf augustus 2026 kan je daar niet meer rond, want dan worden AI-tools verplicht om een watermerk of vermelding op AI-gegenereerde content te plaatsen.”
Tekst door Studio Lima